Cengiz Genç Yazdı: Kur’an ve Sünnet Rehberliğinde Yeni Anayasa Arayışı: Türkiye ve Suriye İçin Hukuki Bir Çerçeve
Kur’an ve Sünnet Rehberliğinde Yeni Anayasa Arayışı: Türkiye ve Suriye İçin Hukuki Bir Çerçeve
Akademik, Hukuki ve Normatif Yaklaşım
21. yüzyılda küresel krizlerin, iç çatışmaların ve bölgesel güvensizliklerin arttığı bir dönemde Türkiye ve Suriye gibi ülkelerin anayasa yapım süreci, sadece teknik bir mevzuat düzenlemesi değil; aynı zamanda medeniyet, inanç, toplum sözleşmesi ve adalet ekseninde yeniden bir inşa girişimidir. Bu süreçte Kur’an ve sahih hadisler, çağdaş anayasa hukukuna yön verecek temel kaynaklardan biri olarak dikkate alınmalıdır.
⸻
2. KUR’AN’I REFERANS ALAN ANAYASA YAPIMININ HUKUKİ DAYANAĞI
2.1 Temel İlke: Adalet (el-Adl)
• “Allah size emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğinizde adaletle hükmetmenizi emreder.” (Nisâ 4/58)
• Anayasa maddelerinde tüm vatandaşlara eşit mesafede duran, hukukun üstünlüğünü önceleyen bir sistem öngörülmelidir.
2.2 Hüküm Sahibi Olarak Millet ve Şûrâ
• “Onların işleri aralarında şûrâ iledir.” (Şûrâ 42/38)
• Yeni anayasa, parlamenter ya da şûrâ temelli katılımcı bir yönetimi kurumsallaştırmalıdır. Başkanlık sistemi olsa dahi, şûrâ prensibi anayasal mekanizmalarla güvence altına alınmalıdır.
⸻
3. SÜNNET VE HADİSLERİN ANAYASA YAPIMINDAKİ ROLÜ
3.1 Siyasal Sözleşme ve Medine Vesikası
• Hz. Peygamber’in 622 yılında oluşturduğu Medine Vesikası, farklı dinî ve etnik unsurları kapsayan ilk anayasa örneğidir.
• Bu belge, hukuki eşitlik, savunma hakkı, inanç özgürlüğü ve toplumsal mutabakat prensipleriyle bugünkü anayasa hukukunun öncülüdür.
3.2 Kamu Görevlilerinin Sorumluluğu
• “Hepiniz çobansınız ve hepiniz idareniz altındakilerden sorumlusunuz.” (Buhârî, Cum’a 11; Müslim, İmâret 20)
• Bu hadis, anayasal olarak kamusal yetkinin denetlenebilirliğini zorunlu kılar. Ombudsman ve denetim mekanizmaları anayasada açıkça tanımlanmalıdır.
⸻
4. ANAYASAL İLKELER: TÜRKİYE VE SURİYE İÇİN ORTAK ÇERÇEVE 5. ÇAĞDAŞ ANAYASA HUKUKUYLA BÜTÜNLEŞTİRİLMİŞ MODEL
Türkiye İçin:
• Üniter yapı korunmalı, etnik değil vatandaşlık temelli bir anayasa oluşturulmalıdır.
• İslamî referanslara açık ama laiklik ilkesine saygılı bir çerçeve benimsenebilir: “inanca müdahale etmeyen sekülerlik.”
Suriye İçin:
• Yerli temsilciler, aşiret liderleri ve kanaat önderlerinin katıldığı şûrâ benzeri bir meclis, geçici anayasa sürecine yön vermelidir.
• Laiklik değil, çoğulculuk esas alınmalı; dinî haklar güvence altına alınmalıdır.
5. ÇAĞDAŞ ANAYASA HUKUKUYLA BÜTÜNLEŞTİRİLMİŞ MODEL
Türkiye İçin:
• Üniter yapı korunmalı, etnik değil vatandaşlık temelli bir anayasa oluşturulmalıdır.
• İslamî referanslara açık ama laiklik ilkesine saygılı bir çerçeve benimsenebilir: “inanca müdahale etmeyen sekülerlik.”
Suriye İçin:
• Yerli temsilciler, aşiret liderleri ve kanaat önderlerinin katıldığı şûrâ benzeri bir meclis, geçici anayasa sürecine yön vermelidir.
• Laiklik değil, çoğulculuk esas alınmalı; dinî haklar güvence altına alınmalıdır.
⸻
6. SONUÇ VE TEKLİF
• Kur’an ve Sünnet’e dayalı, fakat çağdaş anayasa normlarıyla bütünleşmiş hibrit bir anayasa modeli, hem Türkiye’nin istikrarı hem de Suriye’nin yeniden inşası için uygulanabilir bir seçenektir.
• “Adil Düzen” gibi kavramsal çerçeveler, iktisadi sistemden yargıya, eğitimden dijital üretime kadar anayasada yer bulmalıdır.
• Türkiye’de Anayasa’nın ilk dört maddesi değişmeden, bu maddelere “milli-manevi temel” olarak Kur’anî ilkeler referans verilebilir.
⸻
KAYNAKÇA
1. Kur’an-ı Kerim, Diyanet İşleri Başkanlığı Meali.
2. Buhârî, Müslim, Hadis Külliyatı, Türkiye Diyanet Vakfı.
3. Medine Vesikası, Muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi, Beyan Yayınları.
4. İsmail Albayrak (2021), Kur’an ve Hukuk, İSAM Yayınları.
5. Ergun Özbudun (2020), Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları.
6. Venice Commission, The Rule of Law Checklist, Council of Europe (2016).
7. Ziyaeddin Serdar, İslam’da Bilgi ve Siyaset, İnsan Yayınları.
8. İbrahim Kaboğlu, Anayasa Hukuku Dersleri, Legal Yayıncılık.
- Ali Süzen Yazdı: Ah!, Bir de Çöplerimizi Çöp Bidonuna Atabilsek!?? - Haziran 5, 2025
- Mustafa Bodur Yazdı: Lağım Çukuruna Neden Ciğer Asılır? - Haziran 5, 2025
- Ali Koç Yazdı: 5816 Sayılı Kanun - Haziran 4, 2025
